Odpowiedzialność członka zarządu Spółki z o.o. za zapłatę opłaty za użytkowanie wieczyste lub podatku od nieruchomości w kontekście wygaśnięcia mandatu

Tak kodeks spółek handlowych (dalej: KSH) w zakresie roszczeń cywilnych), jak również ordynacja podatkowa w zakresie zobowiązań podatkowych, wprowadzają odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. w przypadku bezskutecznej egzekucji z majątku spółki dochodzonych należności.

Kwestia ta nabiera praktycznego znaczenia w sytuacji braku podjęcia uchwały dot. odnowienia mandatów przez zgromadzenie wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Natomiast w przypadku powołania członka zarządu na okres dłuższy niż rok, mandat członka zarządu wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. O ile zatem w umowie spółki nie ma wyraźnej regulacji, iż członkowie zarządu są powołani na czas nieoznaczony, przy jednoczesnym braku wskazania, że są oni powoływani na określoną tam kadencję (np. 3 lat), przepis art. 202 § 1 KSH wprowadza domniemanie, że kadencja członka zarządu trwa jeden rok.

Jednakże, niejako w opozycji do powyższego, w orzecznictwie prezentowana jest koncepcja tzw. dorozumianego powoływania członków zarządu. Koncepcja ta skutkuje przyjęciem, iż mandat jednak nie wygasa pomimo braku uchwały odnawiającej mandaty dla członków zarządu. Spośród licznych orzeczeń sądowych można bowiem wyczytać, iż brak dowodu na to, aby istniały w formie pisemnej uchwały o odnowieniu członkom zarządu mandatu na kolejne kadencje (o powołaniu na kolejne kadencje), nie stoi na przeszkodzie ocenie, że byli oni powoływani w formie uchwał podejmowanych per facta concludentia, jeżeli niesporne okoliczności faktyczne jednoznacznie wskazują na dorozumianą wolę wspólników utrzymywania składu zarządu w jego dotychczasowym składzie i odnawiania mu mandatu (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego dnia 4.03.2015 r., sygn. IV CSK 340/14, wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 21.07.2017 r., sygn. VIII Ga 90/17, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 23.11.2018 r., sygn. VIII U 1259/17). Na gruncie postępowań podatkowych podobne stanowisko dość powszechnie prezentowane jest w orzecznictwie sądów administracyjnych. Przykładowo, w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 10.11.2015 r., sygn. I SA/Po 1288/14 wyrażony został pogląd, że osoba, która faktycznie pełniła funkcję członka zarządu w okresie, w którym powstały zobowiązania podatkowe, nie może powoływać się na okoliczność, że jej mandat wygasł na podstawie art. 202 § 1 KSH dla uwolnienia się od odpowiedzialności za zaległości podatkowe, którą ponosi na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12.01.2016 r., sygn. II FSK 468/15, skład orzekający zajął stanowisko, że brak wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego faktu wygaśnięcia mandatów członków zarządu spółki z o.o. powołanych umową wspólników na te stanowiska na czas nieoznaczony, w związku z zatwierdzeniem przez uchwałę jej wspólników sprawozdania finansowego tej spółki za pierwszy pełny rok obrotowy, przy zaistnieniu innych jeszcze okoliczności związanych z dalszym pełnieniem tych stanowisk przez tych członków zarządu, prowadzić może do ich odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki na zasadach wskazanych w art. 116 § 1-4 ordynacji podatkowej). Z kolei w wyroku z dnia 22.03.2013 r., sygn. I FSK 862/12 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że mandat do pełnienia funkcji w zarządzie nie wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy, nawet jeśli zaniedbało ono powołania w tym momencie nowego zarządu, jeżeli członek zarządu wciąż faktycznie sprawuje dotychczas pełnioną funkcję, podpisując dokumenty finansowe, jak i inne dokumenty oraz nie składa rezygnacji.

Ww. linia orzecznicza ma istotne znaczenie dla członków zarządu, podkreślając, iż zaniedbania dotyczące formalnego zakończenia pełnienia funkcji członka zarządu spółki z o.o. mogą przekładać się na ich odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Z drugiej strony dla właścicieli gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste lub gmin może to być skuteczny argument w postępowaniach sądowych lub podatkowych z członkami zarządu.

r.pr. Dariusz Śmiłek

Konsekwencje podatkowe nieistniejącej uchwały wspólników o podziale zysku i wypłacie dywidendy

Niedawny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (z 4.04.2023 r., II FSK 1481/22) dotyczył kwestii skutków podatkowych związanych uznaniem uchwały wspólników spółki z o.o. o podziale zysku i wypłacie dywidendy za nieistniejącą, wobec nieważnej umowy zbycia udziałów.

W przypadku tej konkretnej sprawy, umowa zbycia udziałów była nieważna z uwagi na brak wymaganego zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych z uwagi na fakt, iż spółka była użytkownikiem wieczystym nieruchomości a nabywający udziały miał status cudzoziemca. W tym przypadku uchwała zgromadzenia wspólników o podziale zysku i wypłacie dywidendy, została uznana  za nieistniejącą gdyż podjęta przez wspólników, którzy (wobec nieważnej umowy nabycia udziałów) nie posiadali takiego statusu.

W rezultacie, te czynności prawne nie generowały przychodu, a spółka nie miała obowiązku pobierania zryczałtowanego podatku. NSA podkreślił, iż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, przepisów dotyczących opodatkowania przychodów z dywidendy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

To orzeczenie podkreśla znaczenie prawidłowego przestrzegania procedur prawnych w transakcjach korporacyjnych oraz ważki wpływ takich działań na zobowiązania podatkowe spółki.

r.pr. Dariusz Śmiłek